trAvis - MANAGER

Edit File: dso.html.tr.utf8

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head>
<meta content="text/html; charset=UTF-8" http-equiv="Content-Type" />

<title>Devingen Paylaşımlı Nesne Desteği - Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.4</title>
<link href="./style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
<link href="./style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
<link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" /><link rel="stylesheet" type="text/css" href="./style/css/prettify.css" />
<script src="./style/scripts/prettify.min.js" type="text/javascript">
</script>

<p>Apache HTTP Sunucusu modüler bir program olup, yönetici sadece bir
      grup modül seçerek sunucuya işlevsellik ekleyebilir. Modüller, Devingen
      Paylaşımlı Nesneler (DSO - Dynamic Shared Object) halinde
      <code class="program"><a href="./programs/httpd.html">httpd</a></code> programından ayrı olarak derlenir. DSO modülleri
      sunucunun derlenmesi sırasında derlenebileceği gibi ayrı olarak derlenip
      daha sonra Apache Eklenti Aracı (Apache Extension Tool)
      <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> programı kullanılarak da sunucuya eklenebilir.</p>

<p>Bu belgede DSO modüllerinin kullanımının yanında teorisine de
      değinilecektir.</p>
  </div>
<div id="quickview"><a href="https://www.apache.org/foundation/contributing.html" class="badge"><img src="https://www.apache.org/images/SupportApache-small.png" alt="Support Apache!" /></a><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#implementation">Gerçeklenim</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#usage">Kullanım Özeti</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#background">Artalan Bilgisi</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#advantages">Getiriler ve Götürüler</a></li>
</ul><h3>Ayrıca bakınız:</h3><ul class="seealso"><li><a href="#comments_section">Yorumlar</a></li></ul></div>
<div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="implementation" id="implementation">Gerçeklenim</a></h2>

<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code></li></ul></td></tr></table>

<p>Apache httpd modüllerini yüklemek için DSO desteği, Apache httpd
      çekirdeğine durağan olarak ilintilenerek derlenmiş olan
      <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code> adında bir modül tarafından sağlanır.
      <code class="module"><a href="./mod/core.html">core</a></code> modülünden  başka, bir DSO modülü olamayan tek modül
      <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code> modülüdür. Apache ile dağıtılan hemen hemen tüm
      diğer Apache modülleri bir DSO modülüne yerleştirilebilir. Derlenmiş
      modüller <code>mod_filanca.so</code> biçeminde birer DSO ismi alırlar ve
      her biri istenirse <code>httpd.conf</code> dosyasında
      <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code> modülünün <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergesiyle belirtilerek sunucu başlatılırken
      veya yeniden başlatılırken sunucuya yüklenebilir.</p>

<p><a href="install.html">Kurulum belgesinde</a> açıklandığı gibi, her DSO
      modülü <code class="program"><a href="./programs/configure.html">configure</a></code> programının
      <code>--enable-mods-static</code> seçeneği ile devredışı bırakılabilir.</p>

<p>Apache httpd modülleri için (özellikle üçüncü parti modüller için) DSO
      dosyası üretimini kolaylaştırmak amacıyla <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
      (<dfn>APache eXtenSion</dfn>) adında yeni bir destek programı
      kullanılmaktadır. Bu program Apache httpd modüllerini Apache httpd kaynak
      ağacından ayrı olarak derlemek için kullanılabilir. Fikir basittir: Apache
      HTTP Sunucusu derlenirken DSO dosyalarını derlemek için platforma bağımlı
      derleyici ve ilintileyici seçenekleri <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
      programının içine konur ve <code>make install</code> ile kurulum sırasında
      Apache httpd C başlık dosyaları da kurulur. Böylece
      kullanıcı Apache httpd dağıtımının kaynak ağacına ihtiyaç duymadan ve
      platforma bağımlı derleyici ve ilintileyici seçeneklerini bilmek zorunda
      kalmadan istediği Apache httpd modülünü <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
      programını kullanarak derleyebilir.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="usage" id="usage">Kullanım Özeti</a></h2>

<p>Apache HTTP Sunucusu 2.x’in DSO özelliklerine bir giriş olarak burada
      kısaca bir bilgi vermekle yetinilecektir:</p>

<ol>
      <li><p>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
        <em>özgün</em> Apache htpd modülünü <code>mod_filanca.so</code> isminde
        bir  DSO modülü olarak derlemek ve kurmak için şöyle yapılır:</p>

<div class="example"><p><code>
  $ ./configure --prefix=/kurulum/yeri --enable-filanca<br />
  $ make install
</code></p></div>
      </li>

<li><p>Apache HTTP Sunucusunu tüm modüller etkin olarak
        derleyebilirsiniz. Fakat sunucunun başlatılması sırasında sadece temel
        modüller yüklenir.  Daha sonra <code>httpd.conf</code> içindeki
        <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergelerini etkin
        veya etkisiz hale getirerek yüklenecek modülleri
        değiştirebilirsiniz.</p>

<div class="example"><p><code>
$ ./configure --enable-mods-shared=all<br />
$ make install
</code></p></div>
      </li>

<li><p>Bazı modüller sadece geliştiriciler içindir ve bunlar tüm
        modüllerin derlenmesini (<em>all</em>) seçseniz bile derlenmeyecektir.
        Geliştirici modülleri dehil tüm modülleri derlemek isterseniz
        <em>reallyall</em> kullanınız. Ek olarak, derlenmiş modüller için
        kullanılan <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code>
        yönergelerinin tamamını <code>--enable-load-all-modules</code> derleme
        seçeneği ile etkin kılabilirsiniz.</p>

<div class="example"><p><code>
$ ./configure --enable-mods-shared=reallyall --enable-load-all-modules<br />
$ make install
</code></p></div>
      </li>

<li><p>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
        <em>üçüncü parti</em> Apache httpd modülü <code>mod_filanca.so</code>
        isminde bir DSO modülü olarak Apache httpd kaynak ağacının dışında
        <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> kullanarak derlemek ve kurmak için şöyle
        yapılır:</p>

<div class="example"><p><code>
$ cd /bir/kurulum/yeri<br />
$ apxs -c mod_filanca.c<br />
$ apxs -aci filanca mod_filanca.la
</code></p></div>
      </li>
    </ol>

<p>Tüm durumlarda derlenen paylaşımlı modülü Apache httpd’nin etkin
      kılabilmesi  için <code>httpd.conf</code> dosyasında o modül için bir
      <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergesi
      bulunmalıdır.</p>

<p>Ayrıntılı bilgi için <a href="programs/apxs.html">apxs belgelerine</a>
      bakınız.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="background" id="background">Artalan Bilgisi</a></h2>

<p>Günümüzün Unix türevlerinde var olan bir mekanizma sayesinde
      çalıştırılabilir bir programın adres uzayına çalışma anında yüklenmek
      veya ilintilenmek üzere <em>Devingen Paylaşımlı Nesneler</em> (DSO -
      Dynamic Shared Object) adı verilen, özel bir biçem kullanarak kodlanmış
      program parçaları oluşturulabilir.</p>

<p>Bu yükleme normalde iki yolla yapılabilir: Ya çalıştırılabilir
      programın başlatılması sırasında yüklenen <code>ld.so</code> adlı bir
      sistem programınının devingen olarak yüklenmesi ile ya da
      çalıştırılabilir programın içinden Unix yükleyicisine programsal sistem
      arayüzü sağlayan <code>dlopen()/dlsym()</code> sistem çağrılarının elle
      yapılması suretiyle.</p>

<p>İlk yöntemde kullanılan DSO’lara genelde <em>paylaşımlı
      kütüphaneler</em> veya <em>DSO kütüphaneleri</em> adı verilir ve
      bunların dosyaları <code>libfilanca.so</code> veya
      <code>libfilanca.so.1.2</code> biçiminde isimlendirilir. Belli bir
      sistem dizininde (normalde <code>/usr/lib</code>) bulunurlar ve derleme
      sırasında ilintileyici komutuna <code>-lfilanca</code> şeklinde
      belirtilerek çalıştırılabilir programla ilintilenirler. Doğrudan
      çalıştırılabilir koda eklenen bu kodlar Unix yükleyicisinin programın
      başlatılması sırasında kütüphaneyi <code>/usr/lib</code> altında
      <code>libfilanca.so</code> adıyla bulabilmesini sağlar. Kütüphanelerin
      aranacağı yerler ya <code>-R</code> gibi bir ilintileyici seçeneği ile
      koda eklenir ya da arama yolları <code>LD_LIBRARY_PATH</code> ortam
      değişkeni aracılığıyla yapılandırılır. Böylece çalıştırılabilir
      programda henüz çözümlenmemiş simgeler DSO içinde bulunarak
      çözümlenebilir.</p>

<p>Çalıştırılabilir program içindeki simgelere normalde DSO içinden
      atıfta bulunulmaz (genel kod kütüphanesinin başka programlarca da
      kullanılması nedeniyle). Bu bakımdan DSO tarafında böyle bir çözümleme
      yapılmaz. Çalıştırılabilir program da DSO’daki simgeleri kendisi
      çözümlemeye uğraşmaz, bu işlemlerden tamamen Unix yükleyicisi
      (<code>ld.so</code>) sorumludur. (Aslında, <code>ld.so</code>’yu
      çağıracak kod, her çalıştırılabilir programın içine ilintilenmiş
      (durağan değil) başlatma kodunun bir parçasıdır.) Programlar tarafından
      ortaklaşa kullanılan kütüphanelerin devingen olarak yüklenmesinin sebebi
      basittir: Kütüphane kodu <code>libc.so</code> gibi bir sistem
      kütüphanesine bir kere kaydedilip disk alanından yer kazanılmış
      olur.</p>

<p>İkinci yöntemde kullanılan DSO’lara yine <em>paylaşımlı
      kütüphaneler</em> veya <em>DSO kütüphaneleri</em> adı verilir fakat
      bunların dosyaları geçerli kabule göre <code>filanca.so</code> gibi
      isimlendirilse de genelde keyfi olarak seçilen bir dosya uzantısı
      kullanılarak isimlendirilirler. Bu dosyalar genellikle programa özel bir
      dizinde dururlar ve bu dosyaları kullanacak olan çalıştırılabilir
      programla aralarında özdevimli olarak bağ kurulmamıştır. Bunun yerine,
      çalıştırılabilir program DSO’yu çalışma anında <code>dlopen()</code>
      sayesinde kendi adres uzayına ekler. Çalıştırılabilir program için
      DSO’daki simgeler bu sırada çözümlenmez. Özdevimli olarak devreye
      giren Unix yükleyicisi, (varsa) artakalan simgeleri, çalıştırılabilir
      ihraç edilen simge kümelerini (ve özellikle her yerde hazır ve nazır
      <code>libc.so</code> içindeki tüm simgeleri) kullanarak çözümler. Bu
      yolla DSO, çalıştırılabilir programın simge kümesi bilgilerini sanki
      kendisine baştan durağan olarak ilintilenmiş gibi ulaşabilir.</p>

<p>Son olarak, DSO’nun programlama arayüzünün getirilerinden yararlanmak
      amacıyla çalıştırılabilir program, daha sonra dağıtım tabloları vb.
      yerlerde kullanmak üzere <code>dlsym()</code> üzerinden DSO’daki belli
      simgeleri çözümlemek zorundadır. Başka bir deyişle: Çalıştırılabilir
      program ihtiyaç duyduğu her simgeyi kullanmak için kendisi çözümleme
      yapmak zorundadır. Böyle bir mekanizmanın getirisi, programın isteğe
      bağlı parçalarının gerekli olana kadar yüklenmemesidir (böylece daha az
      bellek alanı kullanılır). Gerektiği zaman programın işlevselliğini
      arttırmak amacıyla bu parçalar devingen olarak programa
      yüklenebilir.</p>

<p>DSO mekanizmasının bu basit gibi görünen işleyişinde zorluk içeren bir
      adım şudur (başkaları da olabilir): Bir programın işlevselliğini
      genişletmek için DSO kullanılırken (ikinci yöntem) çalıştırılabilir
      programdan DSO için simgelerin çözümlenmesi.  Zorluğun sebebi,
      "tersine çözümleme" yapılmasıdır; çalıştırılabilir programın simge
      kümesindeki DSO simgeleri kütüphane tasarımına aykırı bir şekilde
      çözümlenir ve bu uygulama tüm platformlarda hazır olarak
      desteklenmediği gibi standartlaşmış da değildir. Geçer uygulamada
      çalıştırılabilir programın evrensel simgeleri çoğunlukla yeniden dışa
      verilmez ve bu bakımdan bir DSO içinde kullanılmaları uygun değildir.
      Esas sorun, çalıştırılabilir bir programın işlevselliğini çalışma
      anında genişletmek için DSO kullanımı sırasında ilintileyicinin tüm
      evrensel simgeleri dışa vermesini zorlamanın bir yolunu bulmaktır.</p>

<p>Paylaşımlı kütüphane yaklaşımı bu bakımdan türünün tek örneğidir,
      çünkü DSO mekanizması özellikle bunun için tasarlanmıştır, dolayısıyla
      işletim sisteminin sağladığı hemen hemen tüm kütüphaneler için
      kullanılabilir.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="advantages" id="advantages">Getiriler ve Götürüler</a></h2>

<p>Yukarıda bahsedilen DSO’ya dayalı özelliklerin getirileri
      şunlardır:</p>

<ul>
      <li>Sunucu paketi çalışma anında daha esnektir çünkü, sunucuyu
        oluşturan parçalar derleme sırasında <code class="program"><a href="./programs/configure.html">configure</a></code>
        seçenekleriyle birleştirilmek yerine <code>httpd.conf</code> içinde
        <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergeleri
        sayesinde çalışma anında birleştirilebilmektedir. Bu yolla, örneğin
        tek bir Apache kurulumuyla birbirinden farklı yapılandırmalara sahip
        çok sayıda sunucu çalıştırmak mümkündür. (standart veya SSL sürümü;
        basitleştirilmiş veya devingen sürümü [mod_perl, PHP3], vs.)</li>

<li>Sunucu paketi kurulumdan sonra bile üçüncü parti modüllerle kolayca
        genişletilebilir. Bu özellikle, bir Apache temel paketinin yanında
        PHP, mod_perl, mod_security gibi ek paketler oluşturan paket
        dağıtıcılarına büyük yarar sağlar.</li>

<li>Yeni Apache httpd modülleri için daha kolay prototip
        geliştirilebilir: Modül kaynak kodunu DSO/<code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> çifti
        sayesinde Apache httpd kaynak ağacının dışında derleyip modülün yeni
        bir sürümünü bir <code>apxs -i</code> komutunun ardından
        <code>apachectl restart</code> yaparak çalışan bir Apache HTTP
        Sunucusunda denemek daha kolay hale getirilmiştir.</li>
    </ul>

<p>DSO kullanımının götürüleri ise şunlardır:</p>

<ul>
      <li>İlk yüklemede %20 yavaşlama: Unix yükleyicisi simgeleri çözümlemek
        zorunda olduğundan sunucu ilk başlatılırken yaklaşık %20 daha yavaş
        faaliyete geçer.</li>

<li>Çalışma sırasında % 5 yavaşlama: Konumdan bağımsız kodun (PIC -
        Position Independent Code) göreli adresleme için karmaşık oyunlara
        girmesi ve bunun mutlak adresleme kadar hızlı olmaması nedeniyle
        sunucu bazı platformlarda çalışma anında yaklaşık %5 daha yavaş
        çalışabilir.</li>

<li>DSO'nun tüm modüller için uygun olmaması: DSO modülleri bazı
        platformlarda diğer DSO temelli kütüphanelerle ilintilenemediğinden
        (<code>ld -lfilanca</code>) DSO mekanizmasını tüm modül türleri için
        kullanamazsınız (örneğin a.out temelli platformlar bu işlevselliği
        ELF temelli platformlar kadar iyi sağlamaz). Başka bir deyişle, DSO
        dosyaları olarak derlenmiş modüllerin kullanabileceği simgeler ya
        Apache httpd temel kodunda vardır ya Apache httpd temel kodunun
        kullandığı C kütüphanesinde (<code>libc</code>) ve diğer durağan ve
        devingen kütüphanelerde vardır ya da konumdan bağımsız kodu içeren
        durağan kütüphane arşivlerinde (<code>libfilanca.a</code>)
        vardır. Diğer modülleri kullanmak için tek şansınız ya Apache httpd
        çekirdeğinin modüle bir atıf içermesini sağlamak ya da modül kodunu
        <code>dlopen()</code> vasıtasıyla yüklemektir.</li>
    </ul>

</div></div>
<div class="bottomlang">
<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/dso.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English">&nbsp;en&nbsp;</a> |
<a href="./fr/dso.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français">&nbsp;fr&nbsp;</a> |
<a href="./ja/dso.html" hreflang="ja" rel="alternate" title="Japanese">&nbsp;ja&nbsp;</a> |
<a href="./ko/dso.html" hreflang="ko" rel="alternate" title="Korean">&nbsp;ko&nbsp;</a> |
<a href="./tr/dso.html" title="Türkçe">&nbsp;tr&nbsp;</a></p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img src="./images/up.gif" alt="top" /></a></div><div class="section"><h2><a id="comments_section" name="comments_section">Yorumlar</a></h2><div class="warning"><strong>Notice:</strong><br />This is not a Q&amp;A section. Comments placed here should be pointed towards suggestions on improving the documentation or server, and may be removed by our moderators if they are either implemented or considered invalid/off-topic. Questions on how to manage the Apache HTTP Server should be directed at either our IRC channel, #httpd, on Libera.chat, or sent to our <a href="https://httpd.apache.org/lists.html">mailing lists</a>.</div>
<script type="text/javascript"><![CDATA[//><!]]></script></div><div id="footer">
<p class="apache">Copyright 2024 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div><script type="text/javascript"><![CDATA[//><!]]></script>
</body></html>